Tavlama İşlemi

Çeliklere İstenen Yapıyı – Östenitik – Kazandıran Tavlama İşlemi
Çeliğin östenitik bir yapıya sahip olabilmesi için gerekli şekilde tavlanmasıdır. Östenitik dönüşümü sağlayacak gerçek sıcaklık, çeliğin bünyesindeki karbür tamamının erimesini sağlayacak kadar yüksek olan sıcaklıktır. Bu sayede çeliğin bünyesindeki alaşım elementlerinin sertleşmeye olan yararlı etkilerinin tamamından istifade edilebilir. Bazı hallerde; takım çelikleri ve yüksek karbonlu çeliklerde olduğu gibi aşınmaya karşı dayanımı sağlamak amacıyla, erimemiş halde bir miktar karbürün bulunması istenebilir. Bu takdirde östenit sıcaklığı hiçbir zaman çeliğin tane iriliğinin arttıracak bir seviyede yüksek tutmamalıdır.

Tavlanacak parçanın her tarafının eşit – homojen – bir şekilde tavlamasını sağlayacak bir süre içinde, ocakta kalması sağlanmalıdır. Yaklaşık olarak her 25 mm kalınlık için bir saat. Tav süresinin kısa olması, yani hızlı tavlama işlemi, yüksek gerilimler meydana getirdiğinden, çarpılmalara ve çatlamalara neden olur. Tavlama hızı, tavlanacak parçanın büyüklüğüne, tavlanacağı ocağı ısı iletme karakteristiğine, tav ortamıyla tavlanan parça arasındaki sıcaklık farkına bağlıdır. Genellikle bu fark, büyüdükçe ısınma hız artarak, ısıtma süresi ve tavlanan parça çapının karesiyle orantılı olarak değişir. Bazı kontini fırınlar, tuz banyoları ve radyasyonlu tav fırınları, çok yüksek bir tavlama hızına sahip olduklarından, - yüksek üretim gücü nedeniyle bahse değer bir ekonomi sağlamaktadır – Bu tip tav ocakları kullanılıyorsa, parçanın çarpılma veya çatlamaya meydan vermemek için, bir ön ısıtma gerekebilir.

Özel önlemler alınmadıkça, tavlama işlemleri oksidasyon veya tufal hatta karbon azalmasıyla sonuçlanabilir. Gerek kabuklaşma gerekse dekarbürize, istenmiyen durumlardır. – Kabuklaşma – gereç eksilmesini, parça yüzünün bozulmasını ve suverme anında ısı iletimini eksi yönde etkiler. Dekarbürize olma; yumuşak yüz meydana gelmesine ve gereç olarak çeliğin kullanma ömrünün kısalmasına neden olur. Kabuklaşma ve karbonsuzlaşma olaylarının istenmediği durumlarda tavlama işlemi, kontrollü atmosfere sahip ocaklarda yapılmalıdır. Bu tip ocaklarda – paslanmaya oksidasyona – mani olma ve karbon verici özelliği olan gaz veya gaz karışımları kullanılır. Uygun bir sıvı – likid – tav banyosu, kabuklaşmayı ve karbonsuzlaşmayı en aza indirir.